Magdalena Woźniczko, Dominik Orłowski
Turystyka kulinarna (w tym enoturystyka i biroturystyka) jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się trendów w rozwoju podróży tematycznych na rynku turystycznym w Europie i niektórych państwach na świecie. Coraz więcej turystów jest zainteresowanych poznawaniem kuchni i tradycji kulinarnych w innych krajach czy regionach, degustowaniem charakterystycznych produktów żywnościowych i potraw. Pozwala na to rozwijająca się gastronomia, zapewniająca mieszkańcom i turystom możliwość konsumpcji tradycyjnych posiłków, często również w autentycznej oprawie. Wyjątkowa i oryginalna oferta gastronomiczna może wspomagać turystyczny rozwój miejscowości pozbawionych walorów przyrodniczych czy kulturowych.
Turystyka kulinarna (ang. culinary tourism) według D. Orłowskiego i M. Woźniczko (2015) jest ,,tematycznym podróżowaniem w celu poznawania lokalnych, regionalnych i narodowych surowców, produktów żywnościowych, a także tradycyjnych potraw w przestrzeni turystycznej zarówno obszarów wiejskich, jak i miejskich. Ten rodzaj turystyki przynosi satysfakcję jej uczestnikom poprzez czerpanie przyjemności z możliwości osobistego doświadczania nowych smaków i zapachów oraz wracania do tych już wcześniej poznanych. Odbywa się to poprzez udział w wydarzeniach kulinarnych, przemierzając szlaki kulinarne, odwiedzając lokale gastronomiczne, zwiedzając muzea ukierunkowane na sztukę kulinarną, podpatrując procesy technologiczne w zakładach przetwórstwa spożywczego, jak i w trakcie nauki sporządzania konkretnych specjałów kulinarnych” (definicja zawarta w książce: M. Woźniczko, T. Jędrysiak, D. Orłowski, Turystyka kulinarna, PWE, Warszawa 2015).
Ten nowy nurt, związany z turystyką i kulinariami w powiązaniu z dziedzictwem kulturowym, przejawia się w podróżowaniu po regionach świata o bogatych tradycjach kulinarnych, nadal kultywujących dawne zwyczaje i obrzędy żywieniowe, zamieszkiwanych przez różne grupy etnograficzne oraz etniczne, które są przyjazne turystom kulinarnym (ang. foodies in travel, culinary travelers).
Polska, ze względu na swoje bogate oraz różnorodne dziedzictwo kulinarne, wspaniałe smaki tradycyjnych produktów żywnościowych i potraw przyrządzonych według dawnych, staropolskich receptur przekazywanych z pokolenia na pokolenie, stoi przed ogromną szansą rozwoju turystyki związanej z poznawaniem różnych aspektów gastronomii. Coraz częściej żywność ekologiczna, tradycyjna, regionalna i lokalna staje się wizytówką miejsc jej pochodzenia oraz magnesem przyciągającym turystów do określonych regionów kulinarnych w Polsce.
W ostatnim okresie z większym natężeniem powstają muzea związane z żywnością i jej przetwórstwem, browary restauracyjne i „żywe” muzea przy lokalnych minibrowarach. Pojawiają się szlaki kulinarne (w tym winne i piwne), które są wytyczane przez tradycyjne surowce i produkty żywnościowe, regionalne potrawy czy napoje. Coraz więcej jest organizowanych, w okresie wiosenno-letnim, wydarzeń, dni, świąt i festiwali kulinarnych. Towarzyszą im konkursy kulinarne, zawody i pokazy: mistrzów kuchni, barmanów, baristów sommelierów i cervesariów. Nieodłącznymi elementami tego rodzaju form turystyki kulinarnej są: warsztaty, szkolenia, seminaria poświęcone gastronomii, w tym tradycjom kulinarnym konkretnego regionu lub miejsca.
Muzea na wolnym powietrzu, będące placówkami muzealnymi prezentującymi i promującymi dziedzictwo kulturowe (w tym m.in. kulinarne) regionu, również rozszerzają swoją ofertę turystyczną, wprowadzając na stałe kalendarz plenerowych imprez folklorystycznych, które są związane z tradycjami i zwyczajami żywieniowymi, z obrzędami połączonymi z religijnością ludności zamieszkującej niegdyś obszary wiejskie w Polsce.
Powstaje też coraz więcej restauracji i innych lokalnych zakładów gastronomicznych (np. karczm) serwujących kuchnię polską czy specjalizujących się w kuchniach regionalnych, zlokalizowanych w tradycyjnej wiejskiej scenerii, w zabytkowych obiektach przystosowanych do celów gastronomicznych lub zrekonstruowanych budynkach (np. dworach, pałacach, zamkach) czy lokalach poprzemysłowych (np. młynach, browarach, gorzelniach).
Turystyka kulinarna może być „dźwignią” polskiej turystyki i stać się czynnikiem rozwoju podstawowych usług turystycznych, czyli noclegowych, żywieniowych i transportowych. Może być także głównym motywem wycieczek oferowanych przez biura podróży i powinna być traktowana jako ważny element rozwoju lokalnego, regionalnego i krajowego. Polska staje przed olbrzymią szansą zajęcia prestiżowego miejsca wśród krajów, które z własnej gastronomii mogą uczynić markę rozpoznawalną na całym świecie.
W najbliższych latach turystyka kulinarna będzie zdobywać coraz większą popularność wśród osób zainteresowanych zarówno gastronomią, a więc kulturą i sztuką kulinarną, jak również bazą gastronomiczną (całoroczną, sezonową i okazjonalną). Turystyka kulinarna, ze względu na swój intensywny rozwój i zainteresowanie ze strony uprawiających ją osób, stanie się w przyszłości czymś więcej niż tylko formą turystyki kulturowej. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że będzie ona stanowić dominujący trend w podróżach tematycznych.
Więcej na temat turystyki kulinarnej w publikacji:
M. Woźniczko, T. Jędrysiak, D. Orłowski, Turystyka kulinarna, PWE, Warszawa 2015.
W publikacji tej Autorzy przedstawili m.in. definicje i istotę turystyki kulinarnej, znaczenie gastronomii w turystyce, sztukę kulinarną, rodzaje i formy organizacji turystyki kulinarnej, kuchnię polską i jej tradycje żywieniowe, kuchnie regionalne w Polsce, tradycyjne i regionalne produkty żywnościowe w Polsce oraz ich ochronę w Unii Europejskiej.
Książka jest przeznaczona dla osób poszukujących doznań smakowych i pragnących poszerzyć swoją wiedzę o dziedzictwie kulinarnym kraju. Z pewnością powinni z niej korzystać studenci na kierunkach: turystyka i rekreacja, żywienie człowieka i ocena żywności, gastronomia i hotelarstwo, kulturoznawstwo, etnografia, a także słuchacze studiów podyplomowych i uczniów szkół turystyczno-hotelarsko-gastronomicznych. Może też być przydatna dla osób profesjonalnie zajmujących się organizacją turystyki, hotelarstwa i gastronomii oraz pracowników urzędów administracji rządowej i samorządowej właściwych w sprawach rolnictwa, kultury, turystyki i promocji żywności.